Zambianen :-)

10 februari 2014

Een van mijn collega's beschreef de Westerse cultuur laatst als prestatie gericht, en de Zambiaanse cultuur laatst als zijnde gericht op hun sociale netwerk.
Dat is denk ik waar en is even wennen maar heeft een heleboel mooie kanten! Je ziet het in alles terug.

“Muli Bwanji?”, “How are you?”
Als ik richting Katete fiets of een stuk ga hardlopen hoor ik dit van iedereen die ik tegenkom. Elkaar niet groeten is niet alleen onbeleefd, het wordt ook echt gemeend geroepen: een antwoord wordt verwacht. Hoewel de kinderen het antwoord op “Fine! And how are you?” toch vaak niet schijnen te kennen, dan krijg je verlegen lachtjes terug :-)
Maar kleine kletspraatjes horen bij het leven hier, al is het maar een enkele zin.
Iedereen is uitermate vriendelijk en zeer behulpzaam, gericht op de ander lijkt t vaak. Het lijkt ook of iedereen continue bezig is om zijn netwerk uit te breiden, en daar de grootste lol in heeft. Het geeft een hoop gezelligheid want het gaat vaak gepaard met een grapje en een lach.
Ik ben een Mzungu (witte), dus de achterliggende reden om een gesprek met mij aan te knopen is begrijpelijk regelmatig: “can you help my family with some money? I need to buy clothes.” Of: “can you send an email for me?” Maar vaak genoeg blijkt het gemeende interesse te zijn, of krijg je hulp uit onverwachte hoek.

Zoals een vrouw genaamd Eneless (de namen zijn hier fantastisch, zoals Patience, Faith en allerlei andere goede gewoontes) die, nadat ik haar had ontmoet bij de telefoonwinkel, me meenam om Katete te verkennen en echt letterlijk uren met me heeft doorgebracht op zoek naar bepaalde boodschappen en schoenen. Of de naaister die tijdens het maken van mijn kleding het leuk vind me uit te horen om van alles over me te weten te komen.
Of haar zus Esther die hier ook pas net is komen wonen en les geeft op de school naast het ziekenhuis: dit wordt een echte vriendin lijkt het. Ik ben al meegesleept om te kijken waar ze werkt, ze heeft me geholpen bij het kopen van mijn fiets, ze is bij mij thuis geweest en heeft me afgelopen weekend overtuigd haar huis te komen bezoeken, waar ze vis voor me heeft gefrituurd op houtskool (weer eens gen stroom) en verhalen heeft vertelt over een jongen die haar leuk vind. En ze belt me 3x per week op om te vragen hoe het gaat :-) Niet echt handig om 06.30 's ochtends of als ik aan het werk ben, maar goed bedoeld en lief. Een bezoek aan een Zambiaans festival staat al op de planning.

De lol die ik heb gehad met een van de 'deliverers' ofwel fietstaxi-chauffeurs is moeilijk te beschrijven. Ik achterop op zijn met kussen beklede rekje zeer comfortabel naar Katete, maar verlangend om zelf te fietsen als echte Nederlander op de terugweg gevraagd of we niet van plek konden ruilen. Dat er maar één trapper op de fiets zat, van hout, en de andere kant een staafje was, de zadelveren aan een kant stuk waren dus het zadel scheef hing en de ketting er 4 keer afvloog kon me niet veel schelen. Hij kreeg betaald terwijl hij achterop zat en kwam niet meer bij van het lachen, 5km lang. Iedereen die langskwam kreeg het te horen en zien en had de grootste lol. Fantastisch, had ik ff niet gedacht dat ik dat teweeg zou brengen!

Gisteren ben ik bij onze tuinman op bezoek geweest. Jaja, ik heb samen met mijn buren Huub en Irene een tuin en daar staat basilicum in, rucola en groene paprika. Heerlijk om 's middags een salade te kunnen maken ter aanvulling van de rape elke avond in de Mess. De courgette-, wortel- en tomatenplanten groeien ook als kool. Hij zorgt hiervoor een zaait nieuwe zaadjes. Echt goud waard dus, een toffe vent, die midden in het grasland bleek te wonen met zijn vrouw en 4 kinderen. Wat een vredige plek, tussen de vlinders, bloemen en koeienhoeders. Door en door betrouwbaar, een bezorgde vader en vol ideeën hoe hij zijn kwaliteit van leven kan verbeteren. Een waterput, een klein winkeltje voor wat extra inkomsten om de andere 5 huizen daar makkelijker van eten te kunnen voorzien. Nu het geld nog... Maar hij moet 9 monden voeden, dus sparen gaat niet zo snel. Ik blij dat ik nu als zijn 'baas' een steentje bijdraag.
Zo heb ik ook een schoonmaakster aangenomen: pure luxe voor mij en een broodnodig zakcentje voor haar. Altijd even handig is ze niet maar ze doet haar uiterste best: ik begreep niks van haar uitleg over iets wat ze nodig had om schoon te maken en ze geld voor vroeg om dat te kopen. De volgende week kwam ze terug met een grote pot was: mijn vloer glimt als nooit tevoren. En ik kreeg het wisselgeld nog terug ook.
Zij is me aanbevolen door een van de artsen hier die haar vader in dienst heeft, en nu heeft zij mijn netwerk weer aangesproken op zoek naar meer werk en maakt nu ook schoon voor een andere collega van mij. Alles gaat via via.

Deze aanbevelingen zijn helaas wel nodig, want de Zambianen zijn niet altijd zo betrouwbaar als het aankomt op op tijd op je werk verschijnen bijvoorbeeld. Maar ze zijn wel heel loyaal aan elkaar: ze houden hun collega's een hand boven het hoofd als ze iets niet goed doen en ze zullen niet snel iemand verklikken. Is mijn indruk tenminste. Iemand die je kent heeft ook recht op een voorrangsbehandeling: op de poli wordt zo vaak genoeg geprobeerd om eerder geholpen te worden.

Elke Zambiaan leent elke andere Zambiaan geld uit als het nodig is: zo is iedereen wel iemand wat schuldig, en deze loyaliteit en in het krijt staan bij anderen lijkt een manier zijn om een soort sociale zekerheid te creëren. Erg fijn op het moment dat je geld tekort komt als de pinautomaat het niet doet: van Esther leen ik geld voor een fiets, de schoonmaakster hoef ik nog even niet te betalen, en de taxichauffeur zegt dat ie me nog wel eens zal zien het komende half jaar...

Ook met de vertalers op de polikliniek heb ik soms veel lol, die zich vaak samen met mij over hun mede-zambianen verbazen...
Ondanks de soms zware dagen in het ziekenhuis is mijn algehele indruk van de Zambiaanse medemens is dus positief! Zo hou ik het nog wel een half jaar vol hier :-)

Een volgende keer wat meer over mijn fantastische westerse collega's hier en het leven op de compound van het ziekenhuis!
Maar voor nu ga ik eerst genieten van het feit dat Percy komt en we samen een weekend naar South Luangwa National Park gaan... Heeeeerlijk :-D